Smeerwortel (symphytum officinale) 

Familie: Ruwbladigenfamilie, Boraginaceae. In het Engels: Comfrey.

Smeerwortel (symphytum officinale) is een inheemse plant wat betekend dat de plant van nature voorkomt in ons land. Je vindt de plant vaak langs de bermen en slootkanten, het liefst op een zonnige of haf-zonnige plaats. Het is een supernuttige plant zowel in de tuin als medicinaal.

Smeerwortel in de tuin.

Smeerwortel is een snelle groeier. De plant wordt tot ongeveer 50cm hoog (afhankelijk van de standplaats) en trek bijen, hommels en andere bestuivers aan. Ook is het een overwinterplant voor insecten. Heel goed voor de biodiversiteit dus! Smeerwortel bloeit al vroeg en bijna de hele zomer namelijk van april tot september. De bladeren zijn behaard en prikken een beetje. Trek dus handschoenen aan als je ze gaat plukken om huidirritaties te voorkomen. Ze bloeien met paarse, roze of witte kelkachtige bloemen. De plant maakt diepe wortels en dat is precies de kracht van deze plant! Door de diepe wortels haalt de plant voedingstoffen en mineralen op uit een diepe laag uit de grond.

De wilde smeerwortel Sumphytum officinale is minder geschikt voor in de tuin omdat deze flink uitzaait en de wortels erg diep gaan en lastig te verwijderen zijn. Woekergevaar!

Welke smeerwortel woekert dan niet?

Er is ook een andere variant smeerwortel te koop welke meer geschikt is voor de tuin en dezelfde goede eigenschappen bevat. Dat is Russische smeerwortel symphytum x uplandicum Bocking 14. Deze zaait zich namelijk niet uit en is alleen te vermeerderen via de wortels van de plant. Daarnaast groeit deze plant nog sneller, maakt grotere bladeren en zijn de voedingswaarden in de bladeren hoger. De plant vormt wel zaden maar deze zijn steriel. Dat betekend dat ze niet zullen kiemen. Let op er is ook nog een andere russische smeerwortel symphytum x uplandicum (zonder Bocking 14) en deze zaait wel uit! De bockig variant is bijvoorbeeld hier te koop: Eetbaargoed of bij den oude kastanje. Op deze laatste site staan ook duidelijke foto’s waar je het verschil tussen verschillende soorten smeerwortel kan zien.

Mulch van smeerwortel blad

Het blad van de smeerwortel zit vol met vitamines namelijk A, C, D, E em B12 en verder stikstof, fosfor, kalium, natrium, zink, ijzer, mangaan, en calcium. Het is daarom een goede meststof en een heel goed materiaal om mee te mulchen.

Mulchen met smeerwortel doe je door de bladeren van de plant af te snijden, dit fijn te knippen en in een dikke laag over de grond te verspreiden. Dit kan je meerdere malen per jaar doen omdat de plant erg snel groeit.

Let wel op dat als je de gewone smeerwortel gebruikt als mulch dat je dan niet de bloemen gebruikt. Deze verspreiden zaden en dan kan smeerwortel wel echt een plaag worden in je moestuin. Door de diepe wortels zijn ze lastig te verwijderen. Met gebruik van de smeerwortel symphytum x uplandicum Bocking 14 heb je dit probleem niet.

Waarom mulchen en wat is het?

Door mulchen blijft de grond langer vochtig en verreik je de bodem omdat het bodemleven de bladeren langzaam zal omzetten naar compost. Ook reguleer je de bodemtemperatuur op deze manier. Het helpt in het voor- en najaar om de warmte wat vast te houden en het verschil tussen dag- en nachttemperatuur wordt minder groot. Het bedekken van de aarde werkt ook tegen het ontkiemen van onkruidzaden, bodem erosie en het dichtslaan van de grond bij harde regen.

Mulchen kan je met allerlei materialen doen, veel mensen gebruiken hooi, strooi, houtsnippels maar snoeiafval of onkruid zonder zaden is ook erg geschikt.

Gebruik van smeerwortel om compost te maken.

Een nadeel is dat er veel smeerwortelblad nodig is om te mulchen omdat het snel verdroogd (denk aan zeker een laag van 10 cm dik). Je kan de plant ook toevoegen aan je composthoop zodat de mineralen daar in worden opgenomen. Smeerwortel werkt ook als activator in de composthoop!  Dit kan je natuurlijk ook kopen maar als je het uit je eigen tuin kan halen dan is dat natuurlijk altijd beter. Let weer op dat je niet de bloemen van de “gewone” smeerwortel op de compost hoop gooit ivm de zaden die dan kunnen ontkiemen.

Smeerwortelgier

Gier gebruik je als meststof en maak je door de bladeren en eventueel bloemenstengels fijn te knippen en in een emmer water te zetten. Zorg dat de bladeren goed onderwater staan door er bijvoorbeeld een steen op te leggen. Gebruik ongeveer 100 gram blad om 1 liter water. Laat dit 1 a 2 weken staan fermenteren en roer af en toe om. Het stinkt enorm! Het is daarom fijn om het in een emmer te doen welke je af kan sluiten, dan houdt je ook gelijk vliegen op afstand.

Als de bladeren zijn opgelost en het goedje niet meer bubbelt is de gier klaar. Dit kan je dan zeven en in een fles gieten. Verdun de gier 1 op 10 als je het aan je planten geeft.

Smeerwortel een geneeskrachtig kruid voor uitwendig gebruik.

In mijn opleiding kruidengeneeskunde leerde ik over de geneeskrachtige krachten van Smeerwortel. Het is een van de meest gebruikte kruiden binnen de kruidengeneeskunde.

Het wordt van oudsher ingezet bij botbreuken, kneuzingen, verstuikingen, peesontstekingen, blauwe plekken, littekends, wonden welke slecht helen zoals schaafwonden, kloven etc. Het heeft een ontstekingsremmende,  wondgenezende en hydraterende werking. Het kruid wordt ook wel eens heelbeen of heelwortel genoemd. Je weet nu waarom!

De werkzamestof is allantoïne. Deze stof stimuleert de cel productie. Tegenwoordig zie je deze stof ook toegevoegd aan beauty crèmes. Het is geschikt voor alle huidtypes en beschermt de cellen ook tegen uv-zonnestralen, kalmeert, verzacht en draagt het bij aan de vorming van Collageen.

Hoe kom je aan smeerwortel, waar kan je het kopen?

De stof Allantoïne komt meer voor in de wortels dan in de bladeren. Als je de plant niet zelf wil kweken kan je het kruid ook online vinden bij bijvoorbeeld bol.com of in een thee winkel. www.Valleyoftea.com vind ik bijvoorbeeld een hele fijne winkel met mooie biologische (thee) mengsels en gedroogde kruiden.

Je kan Smeerwortel op verschillende manieren gebruiken. Inwendig gebruik wordt tegenwoordig afgeraden ivm mogelijkheid op leverschade het gaat dan om het stofje Pyrrolizidine Alkolides (PA) wat schadelijk is. Dit stofje komt meer voor in de wortels dan in de bladeren.

Uitwendig is het een heel mooi kruid. In de kruidengeneeskunde kunnen zowel de wortels als de bladeren gebruikt worden. De wortels oogst je in het voorjaar of in de herfst (als het blad afsterft) en het blad rond mei (of in elk geval alleen frisse jonge bladeren)